Wraz z obserwowanym w ostatniej dekadzie ograniczeniem zużycia wody, zmniejszyła się ilość ścieków rocznie wytwarzanych przez polską gospodarkę: z 9,3 mld m3 w 2010 r. do 7,9 mld m3 w 2021 r. Większość ścieków (ponad 80%) to ścieki przemysłowe, tj. pochodzące z przemysłu oraz z działalności handlowej, składowej, transportowej i usługowej. Pozostałą część stanowią natomiast ścieki komunalne (głównie bytowe). Podobnie jak w przypadku zużycia wody, zmniejszyła się ilość rocznie wytwarzanych ścieków przemysłowych (z 8,0 mld m3 w 2010 r. do 6,5 mld m3 w 2021 r.); nieco zwiększyła się natomiast ilość ścieków komunalnych (z 1,3 mld m3 do 1,4 mld m3). Za produkcję ścieków komunalnych głównie (w ok. 80%) odpowiadają miasta. Ilość ścieków rocznie wytwarzanych na tych obszarach była w ostatniej dekadzie stosunkowo stała, natomiast wraz z rozwojem sieci wodno-kanalizacyjnej, zwiększyła się produkcja ścieków na wsi.
Ze wszystkich ścieków wytwarzanych przez gospodarkę każdego roku ok. 2 mld m3 (ok. 1/4) wymagało oczyszczania. Ich zdecydowaną większość poddawano takim procesom. Natomiast część (6% w ostatnich latach, tj. mniej niż w 2010 r., kiedy było to 8%) odprowadzano do wód i ziemi w postaci nieoczyszczanej. Dzięki modernizacji oczyszczalni, coraz częściej ścieki są oczyszczane za pomocą zaawansowanych technologii, które umożliwiają zwiększoną redukcję m.in. azotu i fosforu. Takim procesom w 2021 r. poddano 55% ścieków wymagających oczyszczania (wobec 47% w 2010 r.). Ten rodzaj oczyszczania stopniowo zastępuje oczyszczanie mechaniczne, któremu w 2021 r. poddano 23% ścieków (wobec 31% w 2010 r.). Pozostałe ścieki są oczyszczane w sposób biologiczny (18%) lub chemiczny (5%).
Do 2015 r. polska gospodarka z roku na rok wytwarzała coraz więcej odpadów, natomiast w późniejszych latach ich ilość stopniowo się zmniejszała. W efekcie zarówno w 2020 r., jak i w 2021 r. wytworzono mniej odpadów niż w 2010 r. Pozytywne zmiany wynikały z ograniczenia odpadów przemysłowych. Odwrotną tendencję obserwowano natomiast w przypadku odpadów komunalnych (powstających w gospodarstwach domowych, usługach komunalnych, handlu, małym biznesie, biurach i instytucjach), których wytwarzano coraz więcej.
Odpady przemysłowe stanowią większość odpadów produkowanych przez gospodarkę (w 2021 r. 89%). Ponad połowa z nich wytwarzana jest przez sekcję górnictwo i wydobywanie i związana jest z poszukiwaniem, wydobywaniem, fizyczną i chemiczną przeróbką rud i innych kopalin. Stąd prawie 60% odpadów przemysłowych wytwarzanych w Polsce generowanych jest w województwach śląskim i dolnośląskim, w których skoncentrowany jest przemysł wydobywczy. Ilość wytwarzanych odpadów w sekcji związanej z górnictwem i przemysłem wydobywczym zwiększyła się w porównaniu z początkiem dekady, natomiast obniżyła się ilość odpadów powstających w pozostałych sekcjach przemysłu.
Odpady komunalne stanowią nieco większą niż przed dekadą część odpadów generowanych przez gospodarkę (11% w 2021 r. wobec 8% w 2010 r.). Ich rocznie wytworzona ilość przypadająca na 1 mieszkańca kraju zwiększyła się w porównaniu z 2010 r. o 45 kg do 360 kg w 2021 r. Jednak mieszkańcy Polski nadal wytwarzają znacznie mniej odpadów komunalnych niż przeciętny mieszkaniec UE, który w 2020 r. wyprodukował ich 505 kg. Ilość odpadów komunalnych generowanych w Polsce jest zróżnicowana pod względem terytorialnym. Mieszkańcy zachodniej Polski wytwarzają znacznie więcej odpadów komunalnych niż wschodniej, co jest spowodowane m.in. odmiennymi wzorcami konsumpcji. Najwięcej odpadów wytwarzają mieszkańcy województwa dolnośląskiego (w którym w 2021 r. na 1 mieszkańca przypadało 438 kg odpadów komunalnych), a najmniej – podkarpackiego (odpowiednio 247 kg). Więcej odpadów komunalnych generują mieszkańcy miast (408 kg na osobę) niż mieszkańcy wsi (287 kg).
Większość odpadów przemysłowych w Polsce jest poddawana procesom, które mają na celu doprowadzenie ich do stanu, który nie stwarza zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi oraz jest bezpieczny dla środowiska. Na ogół są one unieszkodliwiane (w 2021 r. dotyczyło to 51% odpadów w 2021 r. wobec 46% w 2016 r.) lub poddawane odzyskowi (48% wobec 50%). Pozostała część odpadów jest przekazywana innym odbiorcom lub magazynowana.
Wśród odpadów komunalnych nadal dominują odpady zmieszane, ale dzięki regulacjom prawnym wprowadzonym w 2016 r. i kolejnych latach znacznie zwiększyła się skala selektywnej zbiórki. W 2021 r. trafiło do niej 40% odpadów komunalnych (wobec 9% w 2010 r.). Wśród województw największą część odpadów zebrano w selektywny sposób w lubuskim (50%), a najmniejszą – w śląskim (32%).
Regulacje prawne dot. selektywnej zbiórki odpadów miały również wpływ na zmiany w strukturze segregowanych odpadów. Na początku dekady do selektywnej zbiórki trafiały przeważnie papier i tektura, szkło oraz tworzywa sztuczne (w 2010 r. łącznie stanowiły 60% selektywnie zebranych odpadów). W kolejnych latach ich udział zmniejszał się (do 34% w 2021 r.), ze względu na wyodrębnianie kolejnych frakcji odpadów, m.in. takich jak zmieszane odpady opakowaniowe oraz baterie i akumulatory.
Dzięki zmianom, jakie zachodziły w ostatnim dziesięcioleciu w zakresie selektywnej zbiórki odpadów, coraz większa część odpadów komunalnych w Polsce jest poddawana recyklingowi. Od 2010 r. wskaźnik recyklingu zwiększył się z 16% do 39% w 2020 r. Nadal jednak jest to mniej niż średnio w UE, gdzie do ponownego wykorzystania trafia 48% odpadów komunalnych (wobec 38% w 2010 r.).
Polska z roku na rok emituje do atmosfery coraz mniej zanieczyszczeń. Jednak nadal odpowiada za 1/5 pyłów zawieszonych i 1/10 gazów cieplarnianych wypuszczanych do powietrza na terenie całej UE, a ilość emitowanych zanieczyszczeń przypadająca na 1 mieszkańca naszego kraju przekracza wartości notowane w większości państw członkowskich. Według danych Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) w 2019 r. na 1 mieszkańca Polski przypadało 2,0 kg cząsteczek pyłu PM2,5 wypuszczonych do atmosfery w ciągu roku (w UE średnio 1,4 kg) oraz 3,8 kg pyłu PM10 (w UE 2,7 kg). Natomiast emisja gazów cieplarnianych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w Polsce wyniosła w 2020 r. 10 ton, podczas gdy w UE 8 ton. Około 80% całkowitej emisji gazów cieplarnianych stanowi emisja dwutlenku węgla, będąca jedną z przyczyn globalnego ocieplenia. Również ilość tego gazu wypuszczana do atmosfery przypadająca na 1 mieszkańca w Polsce jest większa niż przeciętnie w UE (w 2020 r. w naszym kraju wyniosła 7 ton wobec 5 ton w UE).
Za emisję zanieczyszczeń powietrza odpowiada przede wszystkim sektor energii (pozostała emisja pochodzi z sektorów przemysłu, rolnictwa i odpadów). W 2020 r. z sektora energii pochodziło ponad 90% cząsteczek PM2,5 i 80% cząsteczek PM10 oraz ponad 80% gazów cieplarnianych (GHG) wypuszczonych do powietrza przez polską gospodarkę. Największy udział w całkowitej emisji GHG w ramach tego sektora miały w Polsce procesy spalania paliw (75%), w tym na potrzeby produkcji prądu i ciepła (35%) oraz transportu, głównie drogowego (12%).
W latach 2010-2020 zanieczyszczenia powietrza generowane przez sektor energii w Polsce ulegały stopniowej redukcji. Dzięki temu w 2020 r. do atmosfery trafiło po 30% mniej cząsteczek pyłów zawieszonych (PM2,5 i PM10) oraz o 10% mniej gazów cieplarnianych niż w 2010 r. Podobne zmiany obserwowano w całej UE, ale w przypadku redukcji emisji gazów cieplarnianych przeciętnie w Unii poczyniono dwukrotnie większe postępy niż w naszym kraju. W Polsce, tak jak w UE, do ograniczenia gazów cieplarnianych przyczynił się m.in. spadek ich emisji podczas produkcji elektryczności i ciepła (o 20% wobec 40% w UE). Natomiast inaczej niż w Unii, niepokojące zmiany w naszym kraju obserwowano w przypadku emisji tych gazów podczas spalania paliw w transporcie. W 2020 r. w Polsce była ona o 28% wyższa niż w 2010 r., podczas gdy średnio w UE zmniejszyła się w tym okresie o 12%.
Raport 2022
Polska na drodze zrównoważonego rozwoju
Rozwój zrównoważony środowiskowo
Copyright (c) 2022 ApexCharts
Główny Urząd Statystyczny
Aleja Niepodległości 208
00-925 Warszawa
SDG@stat.gov.pl