Lepiej zapobiegać chorobom niż je leczyć – tę zasadę w praktyce częściej stosują kobiety. W 2019 r. skala wykonywania podstawowych badań lekarskich oraz badań profilaktycznych była większa niż w 2014 r., a pozytywne tendencje były bardziej widoczne po stronie kobiet niż mężczyzn. Dotyczyło to m.in. kontrolowania pomiaru ciśnienia krwi oraz badania poziomu cukru i cholesterolu we krwi. W 2019 r. wykonanie tych badań w ciągu ostatnich 12 miesięcy potwierdziła ponad połowa kobiet (pomiar ciśnienia krwi – 68%, cukru – 57% i cholesterolu – 53%); mężczyzn, którzy skontrolowali pomiar ciśnienia było 60%, a tych, którzy zbadali cukier i cholesterol – poniżej 50%. Nieco więcej kobiet (9%) niż mężczyzn (8%) przebadało się w kierunku wykrywania raka jelita grubego (tj. wykonało kolonoskopię). Natomiast porównywalny jest udział w szczepieniach przeciwko grypie Polek i Polaków (po 3%). Skala badań ginekologicznych (cytologicznych i mammograficznych) utrzymała się w 2014 r. i 2019 r. na podobnym poziomie; wykonanie badania cytologicznego w ciągu ostatnich 12 miesięcy zadeklarowała jedna na trzy kobiety, a badania mammograficznego – jedna na osiem.

Prozdrowotny styl życia to również unikanie nadużywania alkoholu i palenia papierosów. Te ryzykowne dla zdrowia zachowania stanowią problem rzadziej wśród kobiet niż wśród mężczyzn. W ostatniej dekadzie statystyczna Polka rocznie spożywała ok. 5-6 litrów czystego alkoholu (statystyczny Polak – ponad 18 litrów). Nadużywanie alkoholu staje się w Polsce coraz częstszą przyczyną zgonów – liczba takich przypadków notowanych rocznie wzrosła od początku dekady zarówno wśród kobiet (z 1 do 3 na 100 tys. kobiet), jak i mężczyzn (z 9 do 18 na 100 tys. mężczyzn). Te wyniki plasują Polskę wśród pierwszej piątki krajów Wspólnoty z największą liczbą zgonów z powodu nadmiernego spożywania alkoholu. Zmniejszyła się natomiast liczba osób palących tytoń, co jest tendencją obserwowaną w całej UE. Podobnie jak w UE, w naszym kraju po papierosa rzadziej sięgały kobiety. W Polsce w 2020 r. palenie papierosów deklarowały dwie na dziesięć kobiet (i trzech na dziesięciu mężczyzn).

Pozytywny wpływ na stan zdrowia ma utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Tymczasem w Polsce nasilają się problemy związane z niewłaściwym odżywianiem, a społeczeństwo boryka się coraz częściej z nadwagą i otyłością. W ubiegłej dekadzie ok. 50% dorosłych kobiet i ponad 60% dorosłych mężczyzn miało nadwagę. Z otyłością zmagało się poniżej 20% kobiet i ok. 20% mężczyzn. W grupie kobiet doświadczających nadwagi lub otyłości najszybciej rośnie odsetek kobiet młodych. Odsetek Polek z nadwagą w wieku 15-24 lata zwiększył się z 13% do 17% w okresie 2014-2019. Kobiet z nieprawidłową masą ciała przybywa w większości krajów Wspólnoty, ale wyniki dla Polski są gorsze niż przeciętne dla UE. Pobierz dane .xls

Aktywność fizyczna jest jednym z czynników, które zapobiegają chorobom i poprawiają jakość życia. W Polsce kobiety na ogół rzadziej niż mężczyźni deklarują uczestnictwo w zajęciach sportowych lub rekreacji ruchowej. Z wiekiem aktywność fizyczna mężczyzn spada szybciej niż kobiet, co w efekcie powoduje, że zmniejsza się różnica udziału w zajęciach sportowych między kobietami a mężczyznami. W 2021 r. uczestnictwo w tego typu aktywnościach deklarowało 42% Polek w wieku 30-39 lat (mężczyzn 47%), a w wieku 40-49 lat nieco ponad 40% Polek i Polaków. Wśród osób w wieku 50-59 lat to kobiety częściej niż mężczyźni uczestniczą w zajęciach sportowych i rekreacji ruchowej (w 2021 r. 30% kobiet i 26% mężczyzn). W latach wcześniejszych (przed wybuchem pandemii COVID-19) kobiety decydowały się na aktywność fizyczną nieco częściej niż w 2021 r. Główną motywacją podejmowania aktywności fizycznej przez Polki były przyjemność i rozrywka, przy czym wraz z wiekiem odsetek takich odpowiedzi maleje. Częstą przyczyną podejmowania aktywności sportowych przez kobiety była chęć utrzymania kondycji fizycznej i zachowania właściwej sylwetki; w tym przypadku również im starsza grupa wieku, tym odsetek niższy. Podejmowanie aktywności fizycznej na rzecz zdrowia, ze względu na zalecenie lekarza rośnie z wiekiem kobiet. Niezmiennie jako przyczynę nieuczestniczenia w zajęciach sportowych Polki podawały najczęściej brak wolnego czasu i brak chęci; w sumie spośród kobiet w wieku 30-59 lat w 2021 r. zadeklarowało tak ok. 70% z nich.

Polacy coraz chętniej decydują się na uprawianie sportu w klubach sportowych. W latach 2010-2022 liczba członków (niebędących juniorami) w tego typu jednostkach zwiększyła się prawie dwukrotnie. Wzrost był szybszy wśród kobiet (ich liczba zwiększyła się w tym okresie o 139%) niż wśród mężczyzn (wzrost odpowiednio o 73%); szybsze tempo wzrostu liczby kobiet w klubach sportowych wynikało głównie ze stosunkowo niskiej ich liczby w 2010 r. Mimo to kobiety nadal stanowią w nich mniejszość; udział kobiet ćwiczących w jednostkach prowadzących działalność sportową zwiększył się z 12% w 2010 r. do 16% w 2022 r. Spośród dziedzin i rodzajów sportów kobiety najczęściej wybierają strzelectwo sportowe, piłkę nożną oraz piłkę siatkową – w 2022 r. co czwarta kobieta będąca członkinią klubu sportowego trenowała którąś z tych trzech dyscyplin. Wśród kobiet popularnością cieszą się także: lekkoatletyka, karate oraz jeździectwo. Mężczyźni od lat najchętniej trenują piłkę nożną (w 2022 r. ten rodzaj aktywności obejmował 37% wszystkich członków klubów sportowych) oraz strzelectwo sportowe (25%). Dyscypliny, w których wyraźnie dominuje członkostwo kobiet to łyżwiarstwo figurowe oraz gimnastyka (kobiety stanowiły w nich 80% wszystkich ćwiczących w 2022 r.) oraz sekcje związane z jeździectwem i akrobatyką (ok. 70% członków płci żeńskiej).

Pobierz dane .xls

Z subiektywnych opinii mieszkańców Polski wynika, że stan zdrowia społeczeństwa od początku poprzedniej dekady poprawił się. Podobne tendencje są obserwowane w większości krajów UE. Większość Polaków w wieku 16 lat i więcej oceniła w 2022 r. swoje zdrowie jako bardzo dobre lub dobre (62%) – jest to więcej niż w 2010 r. (58%). Równocześnie, zmniejszył się odsetek osób wskazujących na zły lub bardzo zły stan zdrowia (z 15% do 10%). Polacy nieco gorzej oceniają swoje zdrowie niż przeciętnie mieszkańcy UE; w 2022 r. średnio w UE na bardzo dobry lub dobry stan zdrowia wskazało 68% osób (wobec 67% w 2010 r.), a na zły lub bardzo zły – 9% (wobec 10% w 2010 r.).

W Polsce, podobnie jak w całej UE, oceny bardzo dobre lub dobre rzadziej formułują kobiety. W 2022 r. w ten sposób oceniło swoje zdrowie 59% kobiet (w 2010 r. – 55%) i 66% mężczyzn (w 2010 r. – 62%). Natomiast kobiety częściej niż mężczyźni deklarują, że ich stan zdrowia jest taki sobie (ani dobry, ani zły); w 2022 r. taką ocenę sformułowało 30% kobiet (wobec 28% w 2010 r.) i 25% mężczyzn (podobnie jak w 2010 r.). Również więcej kobiet niż mężczyzn ocenia swoje zdrowie źle lub bardzo źle, ale odsetek tych deklaracji zmniejszył się w porównaniu z 2010 r. – z 17% do 11% wśród kobiet i z 14% do 9% wśród mężczyzn.

Samoocena stanu zdrowia pogarsza się wraz z wiekiem; wraz z nim zwiększa się także dysproporcja w ocenie zdrowia na niekorzyść kobiet. O ile wśród osób w młodszych grupach wieku (16-24 lata, 25-34 lata oraz 35-44 lata) oceny formułowane przez kobiety i mężczyzn nie różnią się znacząco, to w kolejnych grupach wieku różnice powiększają się. W 2022 r. kobiet w wieku 65 lat i więcej oceniających swoje zdrowie jako bardzo dobre lub dobre było 24% (mężczyzn – 29%), a tych, które oceniają je jako złe lub bardzo złe – 25% (mężczyzn – 22%).

Pobierz dane .xls

Wśród chorób cywilizacyjnych wciąż dominują choroby układu krążenia oraz nowotwory złośliwe; częste są również zgony spowodowane chorobami układu oddechowego i cukrzycą. W ostatnim dziesięcioleciu z powodu tych chorób każdego dnia umierało w Polsce średnio 417 kobiet i 414 mężczyzn.

Polki częściej niż Polacy tracą życie w wyniku chorób układu krążenia; w ostatnich 10 latach dzienna liczba zgonów kobiet z powodu tych chorób wahała się od 240 do 270 (mężczyzn od 210 do 230). Również częściej niż mężczyźni kobiety umierają z powodu cukrzycy i jej powikłań. W ostatnim dziesięcioleciu średnia dzienna liczba zgonów kobiet, które zmarły w wyniku tego przewlekłego schorzenia wyniosła kilkanaście, podczas gdy liczba zgonów mężczyzn ok. 10.

Kobiety nieco rzadziej niż mężczyźni umierają natomiast z powodu nowotworów złośliwych (co ma związek m.in. z chętniej wykonywanymi przez nie badaniami profilaktycznymi). Na nowotwory złośliwe, które powodują co czwarty zgon w Polsce, w ciągu jednego dnia umierało średnio 120 kobiet, a mężczyzn od 140 do 150. Kobiety rzadziej niż mężczyźni borykają się również z chorobami dróg oddechowych (m.in. dzięki rzadszemu paleniu przez nie tytoniu). Choroby te są przyczyną śmierci średnio dziennie od 20 do 35 kobiet i od 30 do 45 mężczyzn.

Wybuch pandemii COVID-19 w 2020 r. spowodował zmiany w strukturze zgonów, wyraźne zwłaszcza w 2021 r. Zgony z powodu COVID-19 stały się w 2021 r. trzecią (po chorobach układu krążenia i nowotworach) przyczyną zgonów w Polsce. W latach 2020-2021 w wyniku zakażeń tym wirusem i powikłań życie straciło 58 tys. kobiet i 71 tys. mężczyzn. Pobierz dane .xls