Raport 2020

Polska na drodze zrównoważonego rozwoju
logo
logo
Cel 1
Cel 2
Cel 3
Cel 4
Cel 5
Cel 6
Cel 7
Cel 8
Cel 9
Cel 10
Cel 11
Cel 12
Cel 13
Cel 14
Cel 15
Cel 15
Cel 15

Cel 12. Zapewnić wzorce zrównoważonej konsumpcji i produkcji

Globalne zużycie surowców naturalnych

Nadmierne wydobycie i eksploatacja ograniczonych zasobów planety to jedne z czynników, które powodują degradację środowiska naturalnego. Do oceny stopnia wykorzystania surowców naturalnych na potrzeby gospodarek służą m.in. dwie miary: ślad materiałowy i krajowa konsumpcja materialna (DMC – domestic material consumption). Ślad materiałowy mierzy potencjalną ilość surowców wymaganą w całym łańcuchu dostaw do zaspokojenia końcowego zapotrzebowania na dobra w danej gospodarce (np. minerałów lub biomasy). Uwzględnia również materiały niezbędne do produkcji i logistyki dóbr, które nie zostały wykorzystane bezpośrednio na terenie kraju (zostały zużyte np. na potrzeby wytwarzania i transportu dóbr zaimportowanych). Z kolei krajowa konsumpcja materialna (DMC) mierzy całkowitą ilość materiałów faktycznie zużytych w procesach ekonomicznych na potrzeby gospodarki na jej terenie. Jeśli krajowa konsumpcja materialna przewyższa ślad materiałowy, to znaczy, że materiały pozyskiwane przez daną gospodarkę są również eksportowane na potrzeby konsumpcji w innych krajach. Jeśli jest ona niższa od śladu materiałowego, to znaczy, że materiały są importowane przez kraj lub region, a konsumpcja na tym obszarze jest zależna od surowców sprowadzanych z innych gospodarek.

Ślad materiałowy na 1 mieszkańca (tony)

Pobierz więcej danych (.xls)
2005 2017
ŚWIAT 9,5 11,4
AFRYKA 2,9 2,9
Ameryka Północna 39,2 30,9
Azja i Pacyfik 7,1 11,2
Azja Zachodnia 8,8 11,6
EUROPA 17,8 18,0

Według szacunków ilość surowców wymagana do zaspokojenia światowej konsumpcji w ciągu roku (ślad materiałowy) wynosi 92 mld ton, a faktyczne zużycie materiałów (konsumpcja materialna) jest zbliżone do tej wartości. W poszczególnych regionach widoczna jest różnica pomiędzy wielkością konsumpcji materialnej a śladem materiałowym. W Europie i Ameryce Północnej krajowa konsumpcja materialna jest niższa niż ślad materiałowy (po ponad 3 mld ton), co oznacza, że ich kraje, aby zaspokoić potrzeby gospodarki, zużywają nie tylko swoje surowce, ale również importowane. W większości pozostałych regionów konsumpcja materialna jest mniejsza od śladu materiałowego (regiony te eksportują swoje surowce). Największa różnica występuje w przypadku Azji i Pacyfiku (11 mld ton), znacznie mniejsza – w Azji Zachodniej i Afryce (od 1 do 2 mld ton).

Największym śladem materiałowym (47 mld ton) oraz krajową konsumpcją materialną (58 mld ton) charakteryzuje się region Azji i Pacyfiku, a najmniejszym (od jednego do kilku miliardów ton) – Oceania, Azja Zachodnia i Afryka. W większości regionów świata obie te kategorie zwiększyły się w porównaniu z 2005 r. Ich spadek odnotowano natomiast w Ameryce Północnej (śladu o 13%, a konsumpcji o 22%); nieco niższa niż w 2015 r. jest również konsumpcja materialna w Europie (o 2%).
Jak wskazuje ONZ, zużycie surowców rośnie w szybszym tempie niż liczba ludności świata. W przeliczeniu na 1 osobę zarówno globalny ślad materiałowy, jak i konsumpcja materialna zwiększyły się z blisko 10 ton w 2005 r. do 11-12 ton. Ich wzrost obserwowano w większości regionów, największy w Azji. Wyjątek stanowi m.in. Ameryka Północna, gdzie obserwowano spadek tych wartości. Region ten należy do obszarów o największym zużyciu surowców na osobę: ślad materiałowy przypadający na 1 mieszkańca Ameryki Północnej wynosi 31 ton, a konsumpcja materialna – 21 ton. Najmniejszy ślad (3 tony) oraz konsumpcja materialna (5 ton) przypadają natomiast na mieszkańca Afryki.

W największym stopniu na potrzeby gospodarki światowej wykorzystywane są surowce niemetaliczne oraz budowlane surowce niemetaliczne – w przeliczeniu na 1 mieszkańca świata rocznie konsumowanych jest po 6 ton każdego z nich (po 2 tony więcej niż w 2005 r.). Na trzecim miejscu znajduje się biomasa, której (podobnie jak w 2005 r.) rocznie zużywa się 3 tony w przeliczeniu na 1 osobę. Największymi konsumentami surowców niemetalicznych oraz budowlanych surowców niemetalicznych są Ameryka Północna, Azja i Oceania (gdzie na mieszkańca przypada po 6-8 ton tych surowców). Biomasa jest wykorzystywana w największym stopniu w Oceanii oraz w Ameryce Łacińskiej i Karaibach, w których zużywa się po 7 ton tego surowca na osobę.

Krajowa konsumpcja materialna na 1 mieszkańca (tony)

Pobierz więcej danych (.xls)
2005 2017
ŚWIAT 9,8 12,2
AFRYKA 4,3 4,8
AMERYKI 17,8 16,0
Ameryka Łacińska i Karaiby 10,9 13,2
Ameryka Północna 29,8 21,1
AZJA 8,3 13,0
EUROPA 14,3 13,8
OCEANIA 33,0 28,0

Odpady elektroniczne na świecie

Efektem konsumpcji są m.in. odpady elektroniczne zawierające szkodliwe substancje. Przeciętny mieszkaniec świata wytwarza ich ok. 7 kilogramów rocznie – ponad dwa razy więcej niż w 2005 r. Odpady te generowane są głównie w regionach bardziej rozwiniętych: najwięcej powstaje ich w Ameryce Północnej, gdzie na osobę rocznie przypada 21 kilogramów takich odpadów. Więcej odpadów elektronicznych niż średnio na świecie generuje również przeciętny mieszkaniec Europy, a także i Oceanii (po 16 kilogramów rocznie). Najmniej odpadów elektronicznych w przeliczeniu na mieszkańca powstaje w Afryce Subsaharyjskiej, gdzie na 1 osobę przypada ich zaledwie 2 kilogramy rocznie.

Odpady elektroniczne wytworzone na 1 mieszkańca (kilogramy)

Pobierz więcej danych (.xls)
2005 2019
ŚWIAT 3,9 7,3
Afryka Północna 2,8 5,4
Afryka Subsaharyjska 0,7 1,8
Ameryka Łacińska i Karaiby 4,5 8,8
Ameryka Północna 14,7 20,9
AZJA 2,2 5,6
EUROPA 11,0 16,2
OCEANIA 11,1 15,9

Zużycie surowców w Polsce

W Polsce na potrzeby gospodarcze rocznie konsumowanych jest 702 mln ton surowców (o 9% więcej niż na początku dekady), podczas gdy ślad materiałowy wynosi 640 mln ton (odpowiednio o 8% więcej). Polska jest jedną z sześciu gospodarek UE, w których faktyczne zużycie materiałów (krajowa konsumpcja materialna) jest wyższe niż ślad materiałowy (o 70 mln ton), co oznacza, że materiały pozyskiwane przez kraj zaspokajają również potrzeby konsumpcyjne w innych państwach. Podobna sytuacja występuje w Rumunii, Bułgarii, Szwecji, Irlandii oraz Estonii.

Na 1 mieszkańca Polski przypada zużycie 19 ton surowców rocznie, tj. więcej niż średnio w UE (13 ton). W porównaniu z 2010 r. ilość ta w Polsce zwiększyła się (o 2 tony), podczas gdy przeciętnie w UE nieco zmniejszyła się (o 0,4 tony). Natomiast ślad materiałowy na 1 mieszkańca Polski wynosi 17 ton (o 2 tony więcej niż na początku dekady) i jest mniejszy niż średnio w UE (21 ton, podobnie jak w 2010 r.).

Krajowa konsumpcja materialna na 1 mieszkańca (tony)

Pobierz więcej danych (.xls)
2010 2019
PL 17,0 18,5
UE 13,8 13,4

Zasoby materiałowe są wykorzystywane przez polską gospodarkę nieco bardziej produktywnie niż na początku dekady, ale nadal mniej wydajnie niż przeciętnie w UE. Kilogram materiałów pozwala na wytworzenie PKB o wartości 1,2 PPS (w UE średnio 2,3 PPS/kilogram), plasując nasz kraj na 5. miejscu pod względem najniższej efektywności wykorzystania materiałów. W 2010 r. kilogram materiałów w Polsce generował PKB o wartości 0,9 PPS, a przeciętnie w UE – 1,8 PPS.

Wskaźnik produktywności zasobów (PPS/kilogram)

Pobierz więcej danych (.xls)
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
PL 0,94 0,81 0,96 1,03 1,07 1,14 1,11 1,10 1,12 1,24
UE 1,83 1,79 1,95 2,03 2,05 2,14 2,19 2,22 2,26 2,34

Bardziej wydajnie niż na początku dekady jest wykorzystywana przez krajową gospodarkę energia. Jej jednostka wyrażona w kgoe wystarcza na wyprodukowanie PKB o wartości blisko 8 PPS (w 2010 r. 6 PPS). Jest to nieco mniej efektywne zużycie energii niż przeciętnie w UE, gdzie jednostka energii pozwala na wyprodukowanie PKB o wartości 9 PPS.

Wskaźnik produktywności energii (PPS/kgoe)

Pobierz więcej danych (.xls)
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
PL 5,95 6,37 6,85 6,88 7,35 7,64 7,41 7,42 7,68
UE 6,97 7,42 7,57 7,76 8,25 8,45 8,60 8,78 9,13

Powtórne wykorzystanie materiałów

Zrównoważona konsumpcja i produkcja zakłada m.in. wtórne wykorzystywanie materiałów. W Polsce ok. 10% materiałów zużywanych rocznie w procesach produkcyjnych stanowią te, które zostały odzyskane i wprowadzone powtórnie do obiegu gospodarki. Średnio w UE odsetek ten jest nieco wyższy i wynosi ok. 12%. Wśród krajów UE największy udział powtórnego wykorzystania materiałów w ich zużyciu ogółem notuje Holandia (30%), a najmniejszy Irlandia (2%).

Wskaźnik powtórnego wykorzystania materiałów (%)

Pobierz więcej danych (.xls)
2010 2017
PL 10,8 9,5
UE 11,1 11,7

Raport 2020
Polska na drodze zrównoważonego rozwoju
Copyright (c) 2020 ApexCharts

logo
Główny Urząd Statystyczny
Aleja Niepodległości 208
00-925 Warszawa
SDG@stat.gov.pl