Raport 2020

Polska na drodze zrównoważonego rozwoju
logo
logo
Cel 1
Cel 2
Cel 3
Cel 4
Cel 5
Cel 6
Cel 7
Cel 8
Cel 9
Cel 10
Cel 11
Cel 12
Cel 13
Cel 14
Cel 15
Cel 15
Cel 15

Cel 4. Zapewnić wszystkim edukację wysokiej jakości oraz promować uczenie się przez całe życie


Dostęp do edukacji na świecie

Na świecie funkcjonują różne rozwiązania dotyczące wieku obligatoryjnego wejścia w nauczanie zorganizowane. Niemniej coraz powszechniejsza tendencja do włączania dzieci już w wychowanie przedszkolne zwiększa ich szanse na powodzenie na dalszych etapach nauczania. Na rok przed wejściem w obowiązek szkolny edukację w zorganizowanej formie rozpoczyna ponad 67% dzieci na świecie. Najbardziej rozpowszechniona jest edukacja przedszkolna w Ameryce Łacińskiej oraz w Europie, gdzie uczestniczy w niej ponad 94% dzieci. Natomiast najgorsze warunki do przygotowania szkolnego mają najmłodsi w Afryce oraz Azji Środkowej i Zachodniej, gdzie zaledwie niespełna połowa dzieci zostaje włączona w nauczanie zorganizowane na rok przed objęciem ich obowiązkiem szkolnym. We wszystkich regionach świata wczesna edukacja jest bardziej powszechna niż kilkanaście lat temu, a jej zasięg najbardziej zwiększył się (od 2005 r. o 16−25 p.proc.) w Afryce Północnej (gdzie obejmuje 54% dzieci), Oceanii (80%) oraz w Azji Południowo-Wschodniej (91%).

Intensywny rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych i coraz większa mobilność sprzyjają zdobywaniu jak najlepszego wykształcenia. Od 2005 r. znacznie zwiększył się na świecie odsetek młodzieży kontynuującej naukę w toku studiów wyższych – z 24% do 38%. Istotnie (o 20−30 p.proc.) poprawił się dostęp do powszechnej edukacji akademickiej w krajach Azji Zachodniej (gdzie studiuje 56% młodych ludzi), Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej (45%) oraz Ameryki Łacińskiej (52%). W wielu regionach świata możliwość studiowania jest nadal w dużej mierze uzależniona od sytuacji ekonomicznej całej rodziny. Najbardziej ograniczony dostęp do edukacji wyższej ma młodzież z Afryki Subsaharyjskiej, gdzie tylko nieliczni podejmują studia (9%).

Wskaźnik uczestnictwa w nauczaniu zorganizowanym na rok przed rozpoczęciem obowiązku szkolnego (%)

Dotyczy dzieci w różnym wieku w zależności od systemu edukacyjnego.

Pobierz więcej danych (.xls)
2005 2018
ŚWIAT 59,8a 67,2
Afryka Północna 29,1 53,9
Afryka Subsaharyjska 32,3a 42,4
Ameryka Łacińska i Karaiby 88,8 95,8
Afryka Północna 93,1 91,0
Azja Południowa . 59,0
Azja Południowo-Wschodnia 75,1 91,2
Azja Środkowa . 47,2
Azja Wschodnia . .
Azja Zachodnia 42,7 45,2
EUROPA 91,3 94,9
OCEANIA 63,4 79,8

aDane za 2007 r.

Przygotowanie do edukacji szkolnej w Polsce

W Polsce dzieci rozpoczynają edukację obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym. Od 2016 r. obowiązek przedszkolny obejmuje dzieci w wieku 6. lat, a prawo do miejsca w przedszkolu przysługuje wszystkim chętnym 4- i 5-latkom (od 2017 r. również 3-latkom). Wprowadzone regulacje prawne, wraz z rosnącą liczbą miejsc w placówkach i malejącą liczebnością roczników dzieci, sprzyjają stopniowemu upowszechnieniu edukacji przedszkolnej. Obecnie objętych nią jest 93% dzieci powyżej 4. roku życia (nieco mniej niż przeciętnie w UE), podczas gdy w 2010 r. było to 76%. Wyraźnie zwiększyło się uczestnictwo w wychowaniu przedszkolnym najmłodszych uprawnionych dzieci − w wieku 3 lat. Uwzględniając ich populację, poziom partycypacji we wczesnej edukacji i opiece wśród dzieci poniżej wieku rozpoczęcia obowiązku szkolnego wynosi obecnie 88% (jeszcze w 2013 r. było to 76%). Jest to jednak nadal mniej niż przeciętnie w UE, gdzie 93% dzieci powyżej 3. roku życia uczestniczy w edukacji przedszkolnej.

Odsetek dzieci powyżej 4. lat uczestniczących w edukacji przedszkolnej (%)

Pobierz więcej danych (.xls)
2010 2018
PL 76,3 93,0
UE 93,0 95,3

Umiejętności polskiej młodzieży w ocenie PISA

Poziom i zróżnicowanie umiejętności wśród uczniów obrazują wyniki międzynarodowego badania PISA, prowadzonego przez OECD. Polscy piętnastolatkowie znajdują się w światowej czołówce pod względem umiejętności czytania ze zrozumieniem oraz rozumowania matematycznego. W obydwu tych obszarach w 2018 r. Polska zajęła dziesiąte miejsce wśród niemal 80 krajów z całego świata uczestniczących w badaniu. Jeszcze lepiej polscy uczniowie wypadają na tle krajów UE − w czytaniu zajęli czwarte miejsce, a w matematyce trzecie. Wyniki polskich uczniów w badanych umiejętnościach są lepsze niż w poprzednich latach i bardziej wyrównane (podczas gdy w wielu krajach widoczne są znaczne różnice w opanowaniu poszczególnych umiejętności). Mniej polskich uczniów niż w poprzednich latach osiągnęło wyniki minimalne lub poniżej minimalnych w zakresie czytania oraz matematyki (niespełna 15% badanych przy średniej dla UE powyżej 20%). W Polsce, podobnie jak w większości krajów uczestniczących w badaniu, dziewczęta osiągają lepsze wyniki niż chłopcy z zakresu czytania. Natomiast w przeciwieństwie do wielu krajów UE i świata, gdzie wyniki chłopców z zakresu matematyki są wyższe niż dziewcząt, w Polsce nie ma znaczących różnic między przeciętnymi wynikami w tym zakresie.

Uczniowie osiągający wyniki poniżej oczekiwań (poniżej poziomu 2.) w badaniu PISA w 2018 r. (%)

Pobierz więcej danych (.xls)
Czytanie Matematyka
PL 14,7 14,7
UE 21,7 22,4

Młodzież niekontynuująca nauki

Młodzi mieszkańcy Polski relatywnie rzadko przerywają kształcenie na wczesnym etapie edukacji. Spośród osób w wieku 18−24 lata 5% poprzestało na wykształceniu co najwyżej gimnazjalnym, z czego połowa pracuje, a większość pozostałych osób nie zamierza podjąć zatrudnienia. Odsetek osób wcześnie przerywających naukę od kilku lat nie zmienia się istotnie i należy do najniższych wśród krajów UE. Podobnie jak w większości innych państw UE, problem jest bardziej powszechny wśród chłopców: w Polsce porzucają oni naukę dwukrotnie częściej niż dziewczęta (7% wobec niespełna 4%).

Młodzież w wieku 18-24 lata niekontynuująca nauki (%)

Pobierz więcej danych (.xls)
PL UE
2010 2019 2010 2019
kobiety 3,5 3,6 11,9 8,6
mężczyźni 7,2 6,7 15,8 11,9

Mieszkańcy Polski na studiach wyższych

Zmiany demograficzne i społeczno-gospodarcze powodują, że liczba studentów na polskich uczelniach stopniowo się zmniejsza, nadal jednak wielu młodych mieszkańców kraju decyduje się na podjęcie studiów wyższych: w roku akademickim 2018/2019 współczynnik skolaryzacji brutto (uwzględniający wyłącznie studentów studiów I i II stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich bez cudzoziemców w stosunku do ludności w wieku 19-24 lata) na tym poziomie edukacji wynosił 46% (w roku 2010/2011 było to 54%). Młodzi ludzie w Polsce, podobnie jak w całej UE, najczęściej wybierają kierunki biznesowe i administracyjne (22% wszystkich studiujących), inżynieryjno-techniczne (16%) oraz medyczne i związane z opieką społeczną ( 12%). Wśród kobiet największą popularnością cieszą się kierunki związane z edukacją (studentki stanowią 84% wszystkich słuchaczy), medycyną i opieką społeczną (73%) oraz humanistyczne i związane ze sztuką (69%). Kobiety stosunkowo rzadko podejmują studia na kierunkach związanych z technologiami informacyjnymi (15% studentów). Stanowią również mniejszość wśród słuchaczy studiów inżynieryjno-technicznych (36%), choć taką ścieżkę kształcenia kobiety w Polsce wybierają znacznie częściej niż przeciętnie mieszkanki UE (26%).

Coraz więcej mieszkańców Polski legitymuje się wykształceniem wyższym. Dyplom ukończenia studiów wyższych posiada niemal 47% osób w wieku 30−34 lata (w całej UE jest to 40%), podczas gdy na początku dekady odsetek ten wynosił 30%.

Studenci według kierunków kształcenia w 2018 r. (%)

Pobierz więcej danych (.xls)
PL UE
kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni
kształcenie 8,0 1,5 5,7 1,6
humanistyczne i sztuka 6,5 3,0 7,8 4,3
nauki społeczne, dziennikarstwo i informacja 7,4 3,5 6,3 3,6
biznes, administracja i prawo 13,7 8,3 11,9 9,9
nauki przyrodnicze, matematyka i statystyka 2,6 1,4 4,1 4,0
Technologie informacyjne 0,9 4,7 0,9 4,0
Technika, przemysł, budownictwo 5,9 10,4 3,9 11,1
Rolnictwo 1,1 0,9 1,0 0,9
zdrowie i opieka społeczna 8,9 3,3 9,8 3,8
usługi 3,9 3,4 1,7 1,9
pozostałe 0,3 0,2 0,9 0,7

Aktywność edukacyjna dorosłych

Zmieniające się potrzeby rynku pracy i postęp technologiczny wymuszają stałe podnoszenie kwalifikacji i doskonalenie umiejętności, dlatego dorośli nie mogą polegać tylko na umiejętnościach nabytych w szkole. Skala uczestnictwa osób w wieku 25−64 lata w kształceniu i szkoleniu w Polsce od lat nie ulega istotnym zmianom, oscylując wokół 4%−5%. Jest to stosunkowo niewiele na tle innych krajów UE − odsetek doszkalających się dorosłych Europejczyków systematycznie rośnie i od 2011 r. utrzymuje się na ponad dwukrotnie wyższym poziomie niż w naszym kraju. Podobnie jak w większości państw UE, w Polsce w kształceniu i szkoleniu nieco chętniej uczestniczą dorosłe kobiety (5% ich populacji) niż mężczyźni (4%).

Odsetek osób w wieku 25-64 lata uczestniczących w kształceniu lub szkoleniu (w ciągu ostatnich 4 tygodni poprzedzających badanie) (%)

Pobierz więcej danych (.xls)
PL UE
2010 2019 2010 2019
kobiety 5,7 5,4 10,2 12,4
mężczyźni 4,7 4,2 8,4 10,2

Kompetencje cyfrowe społeczeństwa

W dobie postępującej informatyzacji szczególnie istotne jest posiadanie co najmniej podstawowych umiejętności cyfrowych, bez których coraz trudniejsze jest pełne uczestnictwo w życiu społeczno-gospodarczym. Co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe posiada 44% ludności Polski, z czego 21% może pochwalić się nimi na poziomie ponadpodstawowym (tj. więcej niż w 2015 r., kiedy było to odpowiednio 40% i 15%). Pomimo poprawy kompetencje cyfrowe mieszkańców kraju są nadal niższe niż przeciętnych Europejczyków, spośród których 58% posiada przynajmniej podstawowe umiejętności cyfrowe, w tym 33% ponadpodstawowe.

Jedną z grup zagrożonych wykluczeniem cyfrowym są osoby starsze. W Polsce jedynie 9% osób w wieku 65–74 lata posiada co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe. Seniorzy jednak coraz chętniej korzystają z Internetu: odsetek użytkowników sieci w tej grupie zwiększył się do 37% z 21% w 2015 r.

Odsetek osób posiadających umiejętności cyfrowe w 2019 r. (%)

Pobierz więcej danych (.xls)
PL UE
16-24 lata 25-54 lata 55-74 lata 16-24 lata 25-54 lata 55-74 lata
Osoby z podstawowymi umiejętnościami cyfrowymi 32 28 11 23 27 22
Osoby z ponadpodstawowymi umiejętnościami cyfrowymi 48 25 4 59 39 13

Raport 2020
Polska na drodze zrównoważonego rozwoju
Copyright (c) 2020 ApexCharts

logo
Główny Urząd Statystyczny
Aleja Niepodległości 208
00-925 Warszawa
SDG@stat.gov.pl