Dostęp do elektryczności wciąż nie jest powszechny na całym świecie. Bez przyłączenia do sieci elektrycznej pozostaje ponad 10% mieszkańców globu (w 2005 r. problem ten dotyczył blisko 20% ludności). Dostępu do prądu nie ma 21% mieszkańców wsi i 3% mieszkańców miast. W pełni zelektryfikowana jest jedynie Europa. Najmniejszy zasięg elektryfikacji pozostaje w Afryce, zwłaszcza w regionie subsaharyjskim, gdzie prąd nie dociera do ponad połowy ludności. Problem ten dotyczy ponad 78% mieszkańców subsaharyjskich wsi i ponad 21% mieszkańców miast w tym regionie. Z brakiem dostępu do elektryczności zmaga się także 36% ludności Oceanii (z wyłączeniem Australii i Nowej Zelandii), w tym 11% mieszkańców miast i 44% mieszkańców wsi.

Energia z odnawialnych źródeł

Globalna produkcja energii elektrycznej oparta jest w ponad 75% na paliwach ze źródeł nieodnawialnych, co ma negatywny wpływ na środowisko naturalne. Na świecie sektor elektroenergetyki przyczynia się w największym stopniu do produkcji CO₂ (odpowiada za 40% emisji tego gazu). Równocześnie w skali świata sektor ten w większym stopniu niż pozostałe (transport oraz ciepłownictwo i chłodnictwo) wykorzystuje neutralną klimatycznie energię ze źródeł odnawialnych; wykorzystanie OZE w elektroenergetyce wzrosło z 20% na początku dekady do 25%. W całej gospodarce światowej z OZE pochodzi dziś ponad 17% zużytej energii ogółem, tj. nieco więcej niż w 2005 r. (16%), w tym zwiększyło się wykorzystanie technologii opartych m.in. na energii pochodzącej ze słońca, wiatru i wody (z 9% do 10%), przy spadku udziału energii pozyskiwanej z biopaliw stałych (takich jak drewno opałowe i węgiel drzewny – z 8% do 7%).
Stopień wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w poszczególnych regionach świata jest zróżnicowany i przeważnie (z wyjątkiem Azji i Afryki) większy niż w 2005 r. Na dużo większą skalę niż w innych regionach świata wykorzystuje się OZE w Afryce, szczególnie w bardzo słabo rozwiniętej części subsaharyjskiej, gdzie z odnawialnych źródeł pozyskuje się blisko 70% energii. W pozostałych regionach świata udział OZE w końcowym zużyciu energii kształtuje się w granicach od 13% w Europie i Oceanii do 16% w obu Amerykach łącznie oraz w Azji. Jednak również wewnątrz regionów obserwowane jest duże zróżnicowanie stopnia wykorzystania OZE. Na przykład w Europie, w przeciwieństwie do wielu obszarów świata, jest on dużo mniejszy w części zajętej przez stosunkowo mniej zasobne kraje niż relatywnie bogate i waha się od 6% w Europie Wschodniej do 27% w Europie Północnej.

Udział energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu końcowym energii ogółem (%)

W Unii Europejskiej do wytwarzania prądu wykorzystywane są przede wszystkim odnawialne źródła energii, energia jądrowa, paliwa gazowe oraz paliwa stałe. To, na jakim nośniku energii koncentruje się dany kraj, jest kwestią indywidualną: np. w Austrii i Chorwacji zdecydowana większość energii elektrycznej pochodzi z OZE, we Francji z energii jądrowej, na Malcie z paliw gazowych, a w Estonii i na Cyprze – z olejów. Polska jest jedynym krajem UE, który do produkcji energii elektrycznej stosuje przede wszystkim stałe paliwa kopalne (węgiel kamienny i węgiel brunatny).
Udział stałych paliw kopalnych w generowaniu prądu w Polsce jednak się zmniejszył od początku dekady (z 87% w 2010 r. do 77%), a obniżył się głównie stopień wykorzystania węgla kamiennego (z 56% do 48%), przy niewielkim spadku udziału węgla brunatnego (z 31% do 29%). Równocześnie wzrosło zastosowanie energii ze źródeł odnawialnych; w 2010 r. z OZE pochodziło 7% prądu generowanego w kraju, a obecnie – 13%. Głównie wykorzystywana jest w tym celu energia pochodząca z wiatru (dzięki niej wytwarza się 8% energii elektrycznej), a w mniejszym stopniu biomasa i biogaz (4%). Nieco inaczej wygląda sytuacja w UE, gdzie przeciętnie z OZE pochodzi 32% prądu wytwarzanego w regionie: 12% energii elektrycznej powstaje dzięki energii pochodzącej z wiatru, 11% - z wody, a 6% – z wykorzystania biomasy i biogazu. W porównaniu z pozostałymi nośnikami OZE, udział energii promieniowania słonecznego w wytwarzaniu prądu w Polsce jest nadal znikomy (0,2%), podczas gdy w UE ogniwa fotowoltaiczne odpowiadają obecnie za produkcję blisko 4% energii elektrycznej w regionie.

Struktura produkcji energii elektrycznej wg nośników energii (%)

W skali całej gospodarki odnawialne źródła energii w Polsce są wykorzystywane w nieco większym stopniu niż na początku dekady. Ich udział w końcowym zużyciu energii brutto wzrósł z 9% w 2010 r. do 11% (w UE zwiększył się w tym okresie z 13% do 18%). Poziom ten jeszcze odbiega od docelowego, wyznaczonego przez przepisy unijne¹, które zakładają, że udział OZE w zużyciu energii do 2020 r. powinien wzrosnąć w Polsce do 15%, a w całej UE do 20%. W kraju od lat na największą skalę energia z odnawialnych źródeł jest stosowana przez ciepłownictwo i chłodnictwo (zaś w UE przez elektroenergetykę). Blisko 15% energii zużywanej przez ten sektor pochodzi z OZE (nieco więcej niż na początku dekady). Do zbliżonego poziomu zwiększyło się wykorzystanie OZE przez polską elektroenergetykę (z 8% w 2010 r. do 13%). Najmniejsza pozostaje skala wykorzystania odnawialnych źródeł energii w transporcie, przy czym udział OZE w zużyciu energii przez ten sektor w Polsce zmniejszył się w porównaniu z 2010 r. z blisko 7% do niespełna 6% (podczas gdy w UE wzrósł z 5% do 8%). Tymczasem dyrektywa unijna wszystkim krajom członkowskim zaleca do 2020 r. oparcie o OZE co najmniej 10% energii zużywanej przez transport.

Udział energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu końcowym energii brutto wg sektorów (%)

Polska gospodarka wykorzystuje energię mniej efektywnie niż przeciętnie kraje UE, choć bardziej wydajnie niż na początku dekady. Jednostka energii wyrażona w kgoe pozwala w Polsce na wytworzenie produktu krajowego o wartości blisko 8 PPS² (w 2010 r. 6 PPS), podczas gdy średnio w UE – 9 PPS (wobec 7 PPS w 2010 r.).

Produktywność energii (PPS/kgoe)

Polskie gospodarstwa domowe, podobnie jak przeciętnie gospodarstwa w UE, największą część zużywanej energii przeznaczają na ogrzewanie pomieszczeń (65%). Podgrzewanie wody pochłania 16% energii, a oświetlenie i urządzenia elektryczne 10%. Około 8% zużywanej energii jest przeznaczane na potrzeby przygotowywania posiłków 8%.
Subiektywne oceny mieszkańców Polski wskazują, że ich zapotrzebowanie na energię jest lepiej zaspokojone niż na początku dekady. Znacznie zmniejszył się odsetek gospodarstw domowych zgłaszających brak możliwości ogrzewania mieszkania odpowiednio do potrzeb (z 15% w 2010 r. do 4%). Wyraźnie poprawiła się m.in. sytuacja w gospodarstwach domowych o najniższych dochodach (poniżej 60% mediany dochodów), gdzie na brak wystarczających środków na ogrzewanie pomieszczeń narzeka 12% osób wobec 31% w 2010 r.
Skala ubóstwa energetycznego zmniejszyła się we wszystkich rodzajach gospodarstw domowych wyróżnionych ze względu na ich skład. W dużym stopniu poprawiła się m.in. sytuacja w gospodarstwach wielodzietnych z dwójką osób dorosłych (z 16% deklarujących niezaspokojenie potrzeb grzewczych w 2010 r. do 3%), a także w 2-osobowych gospodarstwach domowych z co najmniej 1 osobą starszą (z 17% do 5%). Pomimo znacznej poprawy nadal dużo większa niż przeciętnie jest skala niezaspokojenia potrzeb grzewczych wśród gospodarstw domowych tworzonych przez jedną osobę (11% wobec 24% w 2010 r.) lub prowadzonych przez osobę samotnie wychowującą dzieci (9% wobec 25%).

Odsetek osób deklarujących brak możliwości ogrzewania mieszkania odpowiednio do potrzeb (%)