Polska na drodze zrównoważonego rozwoju. Raport SDG 2025

Jednym z wyzwań dla zrównoważonego rozwoju są nierówności dochodowe. Aby lepiej je zrozumieć i zmierzyć, korzysta się m.in. ze współczynnika Giniego, który pokazuje, jak rozkładają się dochody w społeczeństwie. Przyjmuje on wartości od 0 do 100 – im wyższy wynik, tym większe nierówności w podziale dochodów. Zero oznacza idealną równość (gdy wszyscy osiągają taki sam dochód), a 100 to skrajna nierówność (gdy cały dochód trafia do jednej osoby). W Unii Europejskiej rozkład dochodów poprawił się tylko nieznacznie od 2015 r. – współczynnik Giniego zmniejszył się z 31 do 29. Największe rozwarstwienie dochodowe występuje obecnie w Bułgarii (38), a najmniejsze – na Słowacji (22). W Polsce dochody są rozłożone bardziej równomiernie niż przeciętnie w krajach UE i lepiej niż w 2015 r. Współczynnik Giniego zmniejszył się u nas z 31 do 26. Dzięki temu Polska awansowała na 6. miejsce wśród krajów UE pod względem najmniejszego rozwarstwienia dochodów; dla porównania w 2015 r. zajmowała 17. pozycję.

Polska wciąż należy do grupy krajów unijnych, które dzieli spory dystans od najbogatszych gospodarek regionu. Na 1 mieszkańca Polski przypada PKB o wartości ponad 31 tys. PPS¹, co stanowi 79% średniego poziomu w Unii Europejskiej (wobec 70% w 2015 r.).

¹ PPS jest wspólną umowną walutą przyjętą w UE na potrzeby dokonywania porównań międzynarodowych, dzięki której możliwe jest wyeliminowanie różnic pomiędzy krajami.

Dochody w Polsce są dziś rozłożone nieco bardziej równomiernie niż w 2015 r., ale różnice wewnątrz kraju są wciąż duże. Największe nierówności dochodowe występują w województwie mazowieckim - tam współczynnik Giniego wynosi 29. W pozostałych regionach poziom nierówności jest zbliżony do przeciętnego w kraju lub niższy. Najbardziej wyrównane dochody odnotowano w województwach: opolskim, śląskim i podkarpackim, gdzie wskaźnik Giniego wynosi 22.

Mazowieckie wyróżnia się na tle innych województw również wyższą niż średnia unijna wartością PKB na 1 mieszkańca – obecnie to aż 122% średniej unijnej (wobec 111% w 2015 r.). To zasługa regionu warszawskiego stołecznego, gdzie PKB na 1 mieszkańca sięga 155% średniej dla UE, podczas gdy w pozostałej części województwa to tylko 70%. W pozostałych województwach PKB na 1 mieszkańca wynosi od 83% średniej unijnej w dolnośląskim do zaledwie 53% w lubelskim i 54% w warmińsko-mazurskim.

Mniejsze nierówności dochodowe w polskim społeczeństwie niż w 2015 r. pokazuje również wskaźnik zróżnicowania kwintylowego S80/S20². W 2024 r. dochody osiągnięte przez 20% najbogatszych osób były blisko cztery razy wyższe niż uzyskane przez 20% osób o najniższych dochodach (w 2015 r. były blisko pięć razy wyższe). W Unii Europejskiej natomiast skala spadku tego wskaźnika była mniejsza (obniżył się on z 5,2 do 4,7). W Polsce, obok Słowacji, notowano największą poprawę tej relacji. Od 2015 r. 40% najuboższej części polskiego społeczeństwa dysponuje coraz większą częścią dochodów do dyspozycji – ich udział wzrósł z 21,1% do 23,6% (w UE oscyluje on wokół 21‒22%).

W Polsce nierówności między mieszkańcami miast i wsi są większe niż przeciętnie w UE, zwłaszcza pod względem zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. Wynika to głównie z relatywnie niskiego, na tle krajów UE, zagrożenia tymi zjawiskami wśród mieszkańców miast. Odsetek osób zagrożonych tymi zjawiskami wynosi 12% w miastach oraz 14% w małych miastach i na przedmieściach. To jedne z najniższych wyników w UE, w której średnia przekracza 20%. Natomiast na obszarach wiejskich w Polsce blisko 21% osób jest zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym, podobnie jak przeciętnie w UE (nieco ponad 21%).

² Stosunek sumy dochodów uzyskanych przez 20% osób o najwyższych dochodach (najwyższy kwintyl) do sumy dochodów uzyskanych przez 20% osób o najniższych dochodach (najniższy kwintyl).