Polska na drodze zrównoważonego rozwoju. Raport SDG 2025

Dobrze rozwinięte kompetencje cyfrowe to dziś nie tylko wygoda w korzystaniu z usług online, lecz także warunek aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym. W Polsce, według wskaźnika umiejętności cyfrowych, 63% osób w wieku 16–24 lata posiada podstawowe lub ponadpodstawowe umiejętności w tym zakresie – to mniej niż w 2021 r.¹, kiedy odsetek ten wynosił 69%. To również mniej niż przeciętnie w Unii Europejskiej, gdzie kompetencje cyfrowe na tym poziomie deklaruje ok. 70% młodych osób. Polska jest jednym z krajów UE, w których najmniej młodych osób ma co najmniej podstawowe umiejętności cyfrowe (32%), a jednocześnie najwięcej posiada niski poziom tych kompetencji – w 2023 r. dotyczyło to 27% młodych Polaków (wobec 22% w 2021 r.). Niewielką grupę, podobnie jak w całej UE, stanowią osoby z wąskimi umiejętnościami cyfrowymi (mniej niż 7%) lub ograniczonymi (ponad 2%)².

Polska młodzież najlepiej radzi sobie z czterema z pięciu badanych kompetencji cyfrowych: komunikacją i współpracą online, korzystaniem z informacji i danych, rozwiązywaniem problemów oraz tworzeniem treści cyfrowych. Od 93% do 99% osób w wieku 16–24 lata deklaruje podstawowe lub ponadpodstawowe umiejętności w tych obszarach, co przewyższa średnie wyniki dla całej Unii Europejskiej (które wynoszą 87-98%). Znacznie słabiej wypada natomiast pod względem bezpieczeństwa cyfrowego – w tym zakresie umiejętności wskazuje tylko 66% młodych Polaków, podczas gdy średnia w UE wynosi 80%.

Jak uczniowie radzą sobie z różnymi umiejętnościami, pokazują także wyniki międzynarodowego badania PISA, prowadzonego przez OECD. W 2022 r. polscy 15-latkowie osiągnęli słabsze wyniki niż w poprzednich edycjach badania (499 wobec 511 w 2018 r. i 501 pkt w 2015 r.³). Mimo to, Polska wciąż wypada bardzo dobrze na tle krajów Unii Europejskiej we wszystkich trzech dziedzinach (matematyce, czytaniu i naukach przyrodniczych). Jednocześnie wzrósł w 2022 r. (w porównaniu z dwoma poprzednimi badaniami) odsetek uczniów o najniższych poziomach umiejętności: w matematyce – do 23% (z 15-17%), w czytaniu – do 22% (z 14-15%) i w naukach przyrodniczych – do 19% (z 14-16%). Na takie wyniki mogły wpłynąć różne czynniki, a Instytut Badań Edukacyjnych wskazuje przede wszystkim pandemię COVID-19 i naukę zdalną oraz reformę systemu edukacji.

¹ Zmiana metodologii wskaźnika umiejętności cyfrowych w 2021 r. (zgodna z Ramami Kompetencji Cyfrowych 2.0.), uniemożliwia porównanie danych z latami wcześniejszymi.
² Wąskie umiejętności cyfrowe oznaczają opanowanie 3, a ograniczone umiejętności cyfrowe 2 z 5 obszarów umiejętności cyfrowych (korzystanie z informacji i danych, komunikacja i współpraca, tworzenie treści cyfrowych, bezpieczeństwo, rozwiązywanie problemów) na poziomie podstawowym lub ponadpodstawowym.
³ Badanie PISA (OECD) odbywa się co 3 lata wśród 15-latków, oceniając umiejętności w matematyce, czytaniu i naukach przyrodniczych. Ostatnia edycja była w 2022 r., a kolejna w 2025 r. (publikacja wyników w 2026 r.).

Edukacja wyższa staje się coraz bardziej powszechna i dostępna. Obecnie 46% osób w Polsce w wieku 25-34 lata legitymuje się wyższym wykształceniem, tj. nieco więcej niż w 2015 r. (43%) i ponad trzykrotnie więcej niż w 2000 r. (14%). Pod tym względem Polska nie odbiega od średniej unijnej, która wzrosła z 37% w 2015 r. do 44% w 2024 r. Jednak pomiędzy poszczególnymi krajami członkowskimi UE występują znaczne różnice. Od lat liderami pod względem odsetka osób w wieku 25–34 lata z wykształceniem wyższym są Irlandia, Luksemburg i Cypr, gdzie ponad 60% młodych osób posiada dyplom uczelni wyższej. Z kolei na drugim biegunie znajdują się Rumunia (gdzie zaledwie co czwarta osoba w tej grupie wieku ma studia wyższe) oraz Włochy, Węgry i Czechy (z odsetkiem w granicach 32-34%).

We wszystkich krajach Unii Europejskiej istnieją również różnice w poziomie wykształcenia wyższego ze względu na płeć. Odsetek osób z dyplomem uczelni wyższej jest znacznie większy w przypadku kobiet niż mężczyzn. W Polsce 55% kobiet ma ukończone studia wyższe, podczas gdy wśród mężczyzn jest to 37%. Różnica ta jest u nas nieco większa niż przeciętnie w UE, gdzie wykształcenie wyższe posiada 50% kobiet i 39% mężczyzn. Najmniejsze zróżnicowanie pod względem płci w posiadaniu wyższego wykształcenia obserwuje się w Niemczech, Rumunii i Francji (ok. 6 p.proc.), a największe, przekraczające 20 p.proc., dotyczy Słowenii, Łotwy, Estonii i Chorwacji.

Polacy nie tylko częściej zdobywają wyższe wykształcenie, ale też coraz chętniej podnoszą swoje kwalifikacje i doskonalą umiejętności, aby lepiej odpowiadać na potrzeby zmieniającego się rynku pracy. W kształceniu i szkoleniu uczestniczy obecnie ponad dwa razy więcej dorosłych Polaków w wieku 25–64 lata niż w 2015 r. (10% wobec niespełna 4%). Jest to jednak nadal mniej niż przeciętnie w UE, w której odsetek doszkalających się dorosłych wynosi blisko 14% (wobec 10% w 2015 r.). Pomiędzy krajami UE występują pod tym względem duże różnice – najchętniej dokształcają się Szwedzi, Duńczycy i Finowie (ok. 30% dorosłych osób), a sporadycznie – Bułgarzy oraz Grecy (poniżej 5%). W Polsce, podobnie jak we wszystkich krajach UE, to kobiety częściej niż mężczyźni decydują się na podnoszenie kwalifikacji (11% wobec 9%).