Polska na drodze zrównoważonego rozwoju. Raport SDG 2025

W Unii Europejskiej energię elektryczną pozyskuje się przede wszystkim z odnawialnych źródeł energii (43%), energii jądrowej (23%), paliw gazowych (17%) oraz paliw stałych (12%). Stopień wykorzystania tych źródeł w poszczególnych krajach jest zróżnicowany. Na przykład w Danii, na Łotwie i w Austrii ponad 75% energii wytwarzane jest ze źródeł odnawialnych, we Francji i na Słowacji dominuje energia jądrowa (ponad 60%), na Malcie przeważają paliwa gazowe (ok. 85%), a na Cyprze głównym źródłem są oleje (ok. 80%). Polska jest jedynym krajem UE, w którym dominującym źródłem energii nadal są stałe paliwa kopalne (węgiel kamienny i węgiel brunatny), choć ich udział w całkowitej produkcji prądu zmniejszył się z 80% w 2015 r. do 60% w 2023 r. Z kolei dwukrotnie wzrosła produkcja energii ze źródeł odnawialnych (z 13% do 27%), głównie dzięki rosnącemu wykorzystaniu energii słonecznej (z 0,03% do 7%) i wiatrowej (z 7% do 14%). Dynamicznie rozwija się fotowoltaika (produkcja energii ze słońca), która stała się najszybciej rosnącą gałęzią odnawialnych źródeł energii w Polsce. Coraz większą rolę odgrywają małe instalacje fotowoltaiczne, produkujące prąd na potrzeby m.in. gospodarstw domowych i małych firm. Według Urzędu Regulacji Energetyki w końcu 2024 r. liczba tego typu instalacji wyniosła ponad 1,5 mln, podczas gdy w 2018 r. było ich zaledwie 51 tysięcy. Struktura instalacji fotowoltaicznych w Polsce stopniowo się zmienia – przybywa większych instalacji przemysłowych, choć nadal ponad 70% stanowią mikroinstalacje prosumenckie.

Choć odnawialne źródła energii odgrywają coraz większą rolę w polskim systemie energetycznym, to ich udział w końcowym zużyciu energii brutto – obejmującym nie tylko elektroenergetykę, ale także ciepłownictwo i chłodnictwo oraz transport – utrzymuje się na relatywnie niskim poziomie. W latach 2015–2023 zwiększył się z 11,9% do 16,6%, co nadal plasuje nasz kraj poniżej średniej unijnej wynoszącej 24,6%. Polska, obok Luksemburga, Belgii, Malty i Irlandii, należy do państw UE o najniższym poziomie wykorzystania źródeł odnawialnych. Zgodnie z unijną dyrektywą¹ , która określa dla każdego kraju docelowy udział energii ze źródeł odnawialnych w końcowym zużyciu energii brutto, Polska ma osiągnąć poziom 42,5% do 2030 r. W 2023 r., inaczej niż w poprzednich latach, sektorem, który w Polsce na największą skalę korzysta z odnawialnych źródeł energii, stała się elektroenergetyka (podobnie jak w całej UE). Blisko 26% energii zużywanej w tym sektorze pochodziło z OZE, tj. niemal dwa razy więcej niż w 2015 r. Również w ciepłownictwie i chłodnictwie zwiększyło się wykorzystanie OZE (z 14,8% w 2015 r. do 20,4%). Najmniej energii ze źródeł odnawialnych nadal wykorzystuje się w transporcie – jej udział od lat oscyluje wokół 6,0%. Dla porównania w UE wynosi on 10,8% i jest większy niż w 2015 r. (6,8%). Zgodnie z dyrektywą unijną, do 2030 r. każdy kraj członkowski powinien osiągnąć co najmniej 14% udziału OZE w zużyciu energii w transporcie.

¹ Dyrektywa 2023/2413 z dnia 18 października 2023 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych.

Systematycznie maleje energochłonność polskiej gospodarki, co oznacza, że do wytworzenia jednostki PKB zużywa się coraz mniej energii. Mimo tych postępów, Polska nadal wykorzystuje energię nieco mniej wydajnie niż średnio w UE. Jeden kilogram oleju ekwiwalentnego pozwala w Polsce na wytworzenie PKB o wartości bliskiej 12 PPS² (w 2015 r. było to niecałe 8 PPS), podczas gdy przeciętnie w UE – 13 PPS (wobec ponad 8 PPS w 2015 r.).

Polska gospodarka zużywa rocznie od 60 do 74 mln ton energii, wyrażonej w jednostce oleju ekwiwalentnego (toe). Zużycie energii w przeliczeniu na 1 mieszkańca pozostaje nieco niższe niż przeciętnie w Unii Europejskiej. Najwięcej energii w Polsce zużywa transport, podobnie jak w całej Unii. Pochłania on 34% całkowitej energii finalnej i jest jedynym sektorem, którego udział w zużyciu energii wzrósł w stosunku do 2015 r. (z 27%). Nieco mniej energochłonne są gospodarstwa domowe, które zużywają 29% energii (wobec 31% w 2015 r.). W porównaniu z UE, Polska cechuje się wyższym udziałem zużycia energii przez transport oraz gospodarstwa domowe, a nieco niższym przez przemysł i usługi.

² PPS jest wspólną umowną walutą przyjętą w UE na potrzeby dokonywania porównań międzynarodowych, dzięki której możliwe jest wyeliminowanie różnic pomiędzy krajami.