Polska na drodze zrównoważonego rozwoju. Raport SDG 2025

Łagodzenie zmian klimatu i radzenie sobie z ich skutkami to jedno z największych wyzwań naszych czasów. Do głównych czynników negatywnie oddziałujących na klimat należą emisje gazów cieplarnianych (GHG). W wielu krajach Unii Europejskiej, w tym także w Polsce, od lat obserwuje się stopniowy spadek emisji tych gazów. Tempo i skala tych zmian różnią się jednak w zależności od kraju, sektora oraz rodzaju emitowanych substancji.

Całkowita emisja gazów cieplarnianych w UE w 2023 r. była o 19% niższa niż w 2015 r. W Polsce spadek ten był natomiast dwa razy mniejszy i wyniósł 9%. Polska gospodarka emituje rocznie od 350 mln do 410 mln ton gazów cieplarnianych (w przeliczeniu na ekwiwalent CO₂). W 2023 r. odpowiadało to za ponad 11% całkowitej emisji w UE (wobec 10% w 2015 r.). Większy udział mają tylko Niemcy, które pozostają największym emitentem w UE (ponad 20%) oraz Francja i Włochy (po ponad 12%). W Polsce, podobnie jak w całej UE, większość gazów cieplarnianych (ponad 80%) pochodzi z procesów energetycznych, czyli głównie ze spalania paliw i emisji uwalnianych bezpośrednio z paliw. Reszta emisji rozkłada się na rolnictwo (blisko 10%), procesy przemysłowe i użytkowanie produktów (6%) oraz gospodarowanie odpadami (1%).

Na 1 mieszkańca Polski przypada rocznie ok. 9 ton gazów cieplarnianych emitowanych przez gospodarkę do atmosfery. W latach 2015–2023 poziom ten był dość stabilny i wyższy niż średnia w Unii Europejskiej. Dla porównania, w UE emisje GHG na osobę spadły w tym okresie z ponad 7 ton do niecałych 6 ton. Wiele krajów członkowskich ograniczyło swoje emisje, niektóre nawet znacznie (np. Estonia, Niemcy, Holandia). W efekcie Polska przesunęła się z 9. na 4. miejsce wśród największych unijnych emitentów gazów cieplarnianych na mieszkańca.

Około 80% całkowitej emisji gazów cieplarnianych stanowi dwutlenek węgla (CO₂), który w dużej mierze odpowiada za globalne ocieplenie. W Polsce w latach 2015–2023 emisje CO₂ wahały się od 265 mln do ponad 300 mln ton rocznie. Najwięcej CO₂ wyemitowano w 2021 r., gdy gospodarka zaczęła się odbudowywać po pandemii i związanych z nią ograniczeniach. Polska jest jedną z bardziej emisyjnych gospodarek w UE – odpowiada za ponad 10% całkowitej emisji CO₂ we Wspólnocie. Na 1 mieszkańca przypada u nas więcej CO₂ niż przeciętnie w UE. W latach 2015–2023 Polska emitowała ok. 7–8 ton CO₂ na osobę rocznie, podczas gdy średnia unijna wyniosła 5 ton.

Polska wciąż zmaga się ze zbyt wysoką emisją pyłów zawieszonych – PM10 i PM2,5. Choć jest ona dziś mniejsza niż kilkanaście lat temu, to nadal negatywnie wpływa na jakość powietrza. Nasz kraj odpowiada za ok. 1/5 całkowitej emisji tych zanieczyszczeń w całej UE. Ilość emitowanych pyłów na mieszkańca w Polsce jest wyższa niż w większości krajów członkowskich.

Według danych Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), w 2023 r. na 1 mieszkańca Polski przypadało 1,5 kg cząsteczek pyłu zawieszonego PM2,5 emitowanego do atmosfery w ciągu roku. To wprawdzie mniej niż w 2015 r. (wówczas było 2,4 kg), ale wciąż więcej niż przeciętnie w UE, w której ilość cząsteczek pyłu PM2,5 w przeliczeniu na mieszkańca wyniosła 1,2 kg. W 2023 r. Polska znalazła się na 6. miejscu wśród krajów członkowskich z najwyższą emisją PM2,5 per capita. To o jedno miejsce niżej niż w 2015 r., ale wciąż daleko do czołówki unijnych państw z czystszym powietrzem.

Podobne zmiany widać też w przypadku cząsteczek pyłu PM10. W Polsce jego emisja na 1 mieszkańca obniżyła się z 4,5 kg do 3,5 kg w 2023 r. Dla porównania, średnia emisja na 1 mieszkańca UE zmniejszyła się w tym czasie z 3,0 kg do 2,5 kg. Mimo tej poprawy, Polska znajduje się nadal w pierwszej dziesiątce krajów UE o najwyższych emisjach pyłu PM10 na osobę.