Polska na tle Europy to kraj o dość ograniczonych zasobach wodnych. Średnio w ciągu roku dysponujemy ok. 60 mld m³ odnawialnych zasobów wody słodkiej, a w okresach suszy nawet poniżej 40 mld m³. Zasoby wodne w Polsce są bardzo zmienne – zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. Szczególnie dotyczy to południa naszego kraju, które doświadcza zarówno deficytu wody, jak i jej nadmiaru w okresach intensywnych opadów i powodzi.

Według ONZ dla zapewnienia bezpieczeństwa wodnego niezbędne są roczne odnawialne zasoby wody słodkiej o ilości co najmniej 1,7 tys. m³ na osobę. Polska od początku obecnego wieku znajduje się na granicy bezpieczeństwa wodnego lub poniżej, szczególnie w okresach suszy. W latach 2015–2023 odnawialne zasoby wody słodkiej przypadające na jednego mieszkańca Polski wynosiły od 1,1 do 1,6 tys. m³. To niewiele i dlatego zaliczamy się do krajów UE, które są szczególnie narażone na niedobory wody. Obecnie Polska zajmuje 3. miejsce wśród krajów unijnych z najmniejszą ilością wody słodkiej na mieszkańca. Wyprzedzają nas tylko Cypr i Malta. Ważnym miernikiem, który pokazuje, jak duża jest presja na zasoby wodne, jest tzw. stres wodny. To porównanie ilości wody, którą zużywamy, do tego, ile mamy jej faktycznie do dyspozycji. W Polsce od 2015 r. poziom stresu wodnego obniżył się z 19,2% do 15,0%, co wskazuje na umiarkowaną presję na zasoby wodne i pewną stabilizację ich zużycia – mimo, że woda wciąż pozostaje u nas dobrem ograniczonym. Częściowo na obniżenie stresu wodnego wpłynęło zmniejszenie rocznego zużycia wody na mieszkańca – z 262 m³ w 2015 r. do 214 m³ w 2024 r. Polska, mimo tej poprawy, nadal znajduje się wśród krajów UE z najwyższym poziomem stresu wodnego.

Niskie zasoby wody i rosnący deficyt wody pitnej pokazują, jak ważne jest rozsądne gospodarowanie tym surowcem. Polska coraz lepiej radzi sobie z racjonalnym zarządzaniem wodą. Od 2015 r. wartość dodana, jaką generujemy na każdy metr sześcienny zużytej wody, systematycznie rosła – z 38 do prawie 65 euro w 2023 r. To dowód, że zużywamy wodę coraz efektywniej, przynosząc większe korzyści gospodarce.

Równocześnie rośnie w Polsce pojemność małej retencji wodnej, co ma duże znaczenie przy zmiennych przepływach i okresowych niedoborach wody. W latach 2015–2024 zwiększono ją z 830 tys. dam³ do 881 tys. dam³. Systematyczne zwiększanie zdolności do magazynowania wody pomaga łagodzić skutki zarówno jej niedoborów, jak i gwałtownych opadów.

W sytuacji niedoboru wody ważne jest dokładne monitorowanie jej zużycia. Do oceny stopnia wykorzystania zasobów wodnych stosuje się m.in. Wskaźnik Wykorzystania Wody plus (Water Exploitation Index plus). Pokazuje on, jaki procent odnawialnych zasobów wodnych jest wykorzystywany w danym kraju lub regionie. Wartość tego wskaźnika powyżej 20% oznacza potencjalne zagrożenie i dużą presję na środowisko wodne. W Polsce wskaźnik ten zmniejszył się z 7,7% w 2015 r. do 5,2% w 2023 r. (w poszczególnych latach jego wartość się wahała). W 2023 r. Polska zajęła 8. miejsce wśród krajów UE pod względem najwyższych wartości WEI+, z wynikiem równym średniej unijnej. Dane te mają charakter uśredniony, więc nie oddają w pełni sezonowych oraz regionalnych różnic. Wiele regionów Polski, zwłaszcza południowych, doświadcza okresowych niedoborów wody, których nie widać w danych zagregowanych.

Jakość wód powierzchniowych ma duże znaczenie dla zdrowia ludzi, stanu środowiska i rozwoju gospodarki. Jednym z mierników służących do oceny zanieczyszczenia wód substancjami organicznymi jest biochemiczne zapotrzebowanie tlenu (BZT). Wskaźnik ten mierzy ilość tlenu (w mg/l), jaką mikroorganizmy potrzebują do rozkładu materii organicznej obecnej w wodzie. Im wyższa jego wartość, tym większe zanieczyszczenie biologiczne. W Polsce w latach 2015–2022 do rozkładu substancji organicznych w 1 litrze wody rzecznej potrzeba było średnio 2,80 mg tlenu. Wartość ta nieznacznie wzrosła – z 2,76 mg w 2015 r. do 2,85 mg w 2022 r. Choć nie są to poziomy niepokojące, wskazują na utrzymujące się umiarkowane zanieczyszczenie organiczne. Wyniki te są niższe niż w krajach UE o najgorszym stanie wód (np. w Hiszpanii, gdzie wskaźnik BZT w wodach rzecznych wyniósł w 2022 r. 3,81 mg/l), ale znacznie wyższe niż w krajach o najlepszej jakości wód, jak Słowenia (0,78 mg/l) czy Irlandia (1,16 mg/l).

Pełniejszy obraz stanu wód powierzchniowych w Polsce dają wyniki oceny tzw. jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP) czyli podstawowych jednostek zarządzania wodami. Dane pokazują, że jakość wód w polskich rzekach i jeziorach jest zdecydowanie niezadowalająca. W latach 2019–2024 oceniono 3,2 tys. JCWP obejmujących rzeki i zbiorniki zaporowe – większość zlokalizowanych w dorzeczach Wisły i Odry. Tylko 49 jednostek (czyli zaledwie 1,6%) zaliczono do wód o dobrym stanie. W przypadku jezior oceniono 1,1 tys. jednostek, z których jedynie 64 (tj. 6%) spełniało kryteria stanu dobrego.

Ocena stanu chemicznego wód, prowadzona niezależnie od ogólnej oceny JCWP, również wypada niekorzystnie. W latach 2019–2024 tylko 14% JCWP rzek i zbiorników zaporowych osiągnęło dobry stan chemiczny, a aż 86% nie spełniało obowiązujących norm. Również wody przejściowe i przybrzeżne w dorzeczach Wisły i Odry w większości oceniono jako znajdujące się w złym stanie – zarówno chemicznym, jak i ekologicznym. O niezadowalającej jakości wód świadczą także wyniki badań polskich kąpielisk, które są prowadzone coraz częściej. W 2024 r. spośród 764 przebadanych kąpielisk śródlądowych i przybrzeżnych, nieco ponad połowa (444) mogła pochwalić się doskonałą jakością wody. Dla porównania, w 2015 r. ok. 60% przebadanych kąpielisk (ok. 120 ze 197) uzyskało taką ocenę.